Basa iku salah sawijining asil kabudayan minangka
sarana kanggo pacelathon karo wong liya. Basa Jawa iku kalebu basa kang istimewa, ora mung mligi basa kanggo
sarana pacelathon kang sugih tetembungane, nanging ana ing sajroning basa Jawa kuwi
uga ana unggah-ungguhe basa. Unggah-ungguh iku kalebu carane pacelathon, sapa
kang diajak celathu, lan ana ing ngendi dhewe lagi celathu (empan papan).
Basa Jawa nduwe tingkatan basa, kayata krama alus, krama lugu, ngoko alus, lan ngoko lugu. Tingkatan kuwi wis beda-beda kanggone, menawa celathu karo wong tuwa kuwi dhewe kudu nganggo basa krama alus kanggo ngurmati, menawa karo kanca bisa nganggo basa ngoko, supaya luwih akrab.
Basa Jawa nduwe tingkatan basa, kayata krama alus, krama lugu, ngoko alus, lan ngoko lugu. Tingkatan kuwi wis beda-beda kanggone, menawa celathu karo wong tuwa kuwi dhewe kudu nganggo basa krama alus kanggo ngurmati, menawa karo kanca bisa nganggo basa ngoko, supaya luwih akrab.
Ana paribasan Jawa “sapa gawe nganggo” kang ateges
sapa kang gawe ya dheweke iku kang nganggo, apa kang katindakake ya dheweke
kuwi kang nampa akibate. Paribasan iki bisa dadi pangeling-eling menawa ing
jaman saiki wong Jawa malah asring lali marang duweke iku. Akeh wong Jawa kang
wis lali marang budaya uga basa Jawa. Anggone srawung padinan luwih asring
nganggo basa Indonesia, malah nganggo basa asing, utawa nganggo basane cah
nom-noman saiki kang padha ngarani basa gaul.
Saiki
wis wiwit tuwuh kesadharan saka masarakat Jawa kanggo nglestarekake basa Jawa. Nyata
saiki wis diwiwiti dening pamarentah kanthi anane aturan kanggo warga Jawa
Tengah supaya migunakake basa Jawa ing pasrawungan sedina saben seminggu.
Aturan kuwi ana ing Peraturan Daerah
Nomor 17 Tahun 2012 bab Basa, Sastra
lan Aksara Jawa kang wis disahke dening DPRD Jateng. “Peraturan kuwi diwajibake
kanggo kabeh tataran masarakat Jawa kayata pegawai negeri, swasta, pelajar lan
uga masarakat umum. Kanggo pelaksanaane
isih ngenteni juknis (petunjuk teknis) kang
diatur ana ing Peraturan Gubernur”,
kandhane Wakil Ketua Komisi E DPRD Jateng, Slamet Effendi kaya kang dikutip saka salah sawijining kalawarti
Jawa Tengah. Perda babagan basa, sastra lan aksara Jawa iki ana 12 pasal. Ana
ing bab I ngandharake menawa basa Jawa iku basa dhaerah kang dienggo dening
saperangan masarakat Jawa lan panutur liyane kanthi varian-varian
lan dialek kang ana ing Jawa Tengah minangka sarana ekspresi, apresiasi lan
komunikasi. Slamet nambahi, panganggone basa Jawa sedina saben seminggu kuwi
minangka salah sawijining usaha kanggo nglestarekake basa Jawa ing jaman
globalisasi. Dheweke uga ngakoni yen anane kabudayan Jawa iki sangsaya surut
merga globalisasi, akeh nom-noman kang wiwit ninggal, lan ngalekake basa Jawa.
Perda kang wis digawe watara telung wulan kuwi dikarepake bisa ditrapake wiwit
taun 2013.
Bab basa iki sajatine
wigati banget lan prelu digatekake tumemen. Ya bener apa kang dikandhakake Pak
Slamet mau, basa Jawa kang kalebu budaya duweke wong Jawa iki kudu dilestarekake,
aja nganti ilang saka Jawa. Merga kang wis kedadean, budaya Indonesia iku ora
sethithik kang diklaim dening nagara
liya kayata batik, lagu-lagu tradhisional, apadene panganan tradhisional. Contone
yaiku kesenian Reog Ponorogo saka Jawa Timur kang diklaim dadi duweke Malaysia. Basa Jawa iku minangka jatidhirine wong
Jawa, mula wong-wong Jawa iku kudune nduwe rasa mongkog dening asil budayane dhewe paling ora ya ngakoni duweke kuwi.
Masarakat Jawa kang sajatine sugih kabudayan kudu bisa luwih nggatekake asiling
budaya Jawa, ora mung kang awujud barang utawa artefak nanging uga kang awujud
tindakan apadene ide kayata adat istiadat utawa basa kuwi mau. Aja nganti kaya
paribasan “wong Jawa ilang jawane”.
Ngenani klaim kuwi uga kudu ana iguh saka
pamarentah kanggo aweh ketegasan, lan bisa netepake budaya kang dadi duweke
Indonesia. Pamarentah Provinsi Jawa Tengah uga dikarepake bisa aweh sosialisasi
dening masarakat supaya ngulinakake panganggone basa Jawa kanggo padinan liwat
bab-bab kang asipat publik. Jangkahe pamarentah nggawe Perda Basa Jawa kuwi wis
mujudake iguhe pamarentah kanggo nglestarekake basa Jawa. Kajaba kuwi panganggone basa Jawa uga diarahake
kanggo kurikulum pelajaran basa Jawa, sarta
para pendhidhik ing sekolahan-sekolahan ana ing piwulangan. Pamarentah uga
diarahake kanggo menehi bea siswa lan penghargaan marang guru basa Jawa kang
nduwe prestasi. Kang isih prelu dibuktekake iku kepiye palaksanaane Perda kuwi
dening pamarentah uga dening masarakate ing tembe, apa bisa nglakoni aturan
Perda mau kanthi tumemen lan bisa kalakon nganti salawase? Merga ketentuan
pelaksanaane Perda mau isih durung cetha,
lan isih kudu ngenteni Peraturan saka Gubernur. Uga kepiye nuwuhake kesadaran
mligine kanggo nom-noman marang basa Jawa. Merga nom-noman iki kang mengkone
dadi penerus kanggo nglestarekake basa Jawa, lan nom-noman saiki nyata gampang
banget kena pengaruhe budaya asing.
Ing kanyatan, nom-noman
saiki luwih dhemen sinau basa asing ketimbang basa dhaerah, mligine basa Jawa.
Anggepe, basa Jawa iku wis ketinggalan jaman, dene basa asing kuwi luwih
njanjeni kanggo sangu golek pakaryan ing tembe. Pancen basa asing uga kudu
disinaoni, nanging uga aja nganti ninggal basa Jawa. Merga basa Jawa ora mung
kanggo sarana pacelathon karo wong liya nanging kanthi basa Jawa kang trep uga
bisa mujudake unggah-ungguh lan patrap kanggo micara karo wong tuwa nganggo
basa Jawa krama alus.
Nglestarekake basa Jawa
iku bisa diwiwiti saka awake dhewe, minangka wong Jawa kudu bisa nganggo basa
Jawa ing pasrawungan, kaya kang wis katulis ing Peraturan Daerah, sukur ora
mung sedina saben minggune, nanging kudu bisa dadi pakulinan ing saben dinane. Bab
iki ora mung dadi tanggungjawabe nom-noman, nanging uga kabeh perangane
masarakat Jawa. Kanggo wong tuwa, kang wis paham marang basa Jawa kudu bisa
marahi putra-putrane migunakake basa Jawa menawa lagi celathu karo wong liya, uga
kudu bisa marahi unggah-ungguhe basa, wiwit cilik diwarahi supaya bisa kulina
nganti gedhe. Ewah-ewahan gedhe bakal kalakon menawa dhewe bisa nglakoni saka bab
cilik kanthi tumemen.
Estri Wiji Asih
10205244019
Estri Wiji Asih
10205244019
Tidak ada komentar:
Posting Komentar